საინტერესოა, რომ რომანებმა, რომლებშიც ჩვენ გადავურჩიეთ, საბოლოოდ დაგვიყენეს ეჭვქვეშ და საკუთარი რეალობის გამოწვევას, რომლის შესახებაც ასე უსიტყვოდ ვგრძნობდით თავს უსიტყვოდ.
(Curiously, the novels we escaped into led us finally to question and prod our own realities, about which we felt so helplessly speechless.)
"ლოლიტას თეირანში კითხვა", აზარ ნაფისი იკვლევს ლიტერატურის ტრანსფორმაციულ ძალას და ინტროსპექციის განვითარების შესაძლებლობას. რომანებმა, რომლებიც მისმა ჯგუფმა წაიკითხა ფარულად, მათ საშუალება მისცა დაპირისპირდნენ საკუთარ ცხოვრებას და მათ გარშემო მჩაგვრელ გარემოებებს. კითხვის ეს მოქმედება გახდა გაქცევის საშუალება, ასევე კატალიზატორი მათი რეალობის უფრო ღრმა დაკითხვისთვის, რაც მათ ხშირად უშვებდნენ, შეზღუდვების ფონზე.
პარადოქსი მდგომარეობს იმაში, რომ ამ გამოგონილმა სამყაროებმა არა მხოლოდ მყუდროება უზრუნველყეს, არამედ გამოიწვიეს ღრმა ასახვა საკუთარი ბრძოლების შესახებ. წიგნებში არსებულმა პერსონაჟებმა და მოთხრობებმა მოუწოდეს ნაფისს და მის სტუდენტებს შეამოწმონ თავიანთი გამოცდილება ირანში, რამაც გამოიწვია მათი გრძნობების უმწეობის და კულტურული შეზღუდვები. საბოლოო ჯამში, ლიტერატურა ხიდს ასრულებდა მათ წარმოსახვასა და მათ გამოცდილებას შორის.