რომანები რეალობისგან გაქცევა იყო იმ გაგებით, რომ შეგვეძლო გაოცება მათი სილამაზითა და სრულყოფილებით. საინტერესოა, რომ რომანები, რომლებიც ჩვენ გაქცევამ გადავწყვიტეთ, საბოლოოდ დაგვიყენეს ეჭვქვეშ და საკუთარი რეალობის გამოწვევას, რომელთა შესახებაც ასე უსიტყვოდ უსიტყვოდ ვიგრძენი თავი.
(The novels were an escape from reality in the sense that we could marvel at their beauty and perfection. Curiously, the novels we escaped into led us finally to question and prod our own realities, about which we felt so helplessly speechless.)
"კითხვა ლოლიტა თეირანში: წიგნებში მოგონება", აზარ ნაფისი იკვლევს ლიტერატურის ტრანსფორმაციულ ძალას. იგი აღწერს, თუ როგორ იძლევა რომანები გაქცევას ცხოვრების მკაცრი რეალობიდან, მჩაგვრელი რეჟიმების პირობებში, რაც მკითხველს საშუალებას აძლევდა დაკარგონ თავი ლამაზ და სრულყოფილ სამყაროებში. ეს მოთხრობები გახდა თავშესაფარი, სადაც წარმოსახვა აყვავდებოდა, საპირისპიროდ აშკარად ეწინააღმდეგებოდა მათ დათრგუნულ არსებობას.
ამასთან, ეს გაქცევა არ იყო მხოლოდ რეალობის თავიდან აცილება; მან ასევე გამოიწვია ღრმა ასახვა საკუთარ ცხოვრებაზე. რომანების სილამაზემ გამოიწვია ღრმა კითხვები მათი გარემოებების შესახებ, რის გამოც მათ დაუპირისპირდნენ უმწეობის გრძნობებს, რომლებიც მათ არტიკულაციისთვის იბრძოდნენ. ლიტერატურის მეშვეობით, მათ აღმოაჩინეს როგორც მყუდროება, ასევე კატალიზატორი თვითდაჯერებულობისთვის, რაც გამოავლინეს მხატვრულ ლიტერატურასა და რეალობას შორის რთული ურთიერთქმედება.