Wróg to każdy, kto cię zabije, bez względu na to, po której stronie jest.
(The enemy is anybody who's going to get you killed, no matter which side he is on.)
Cytat z „Catch-22” Josepha Hellera sugeruje, że prawdziwy wróg nie jest zdefiniowany przez wierność lub stronę, ale raczej przez niebezpieczeństwo, które stwarzają. Podkreśla ideę, że w konflikcie jednostki mogą stawić czoła zagrożeniom różnych źródeł, co czyni niezbędne uznanie, że przetrwanie jest najważniejsze w stosunku do lojalności. Ta perspektywa kwestionuje tradycyjne pojęcia sojusztu i wrogości, podkreślając złożoność relacji w czasie wojny.
Stwierdzając, że wrogiem jest każdy, kto może doprowadzić do śmierci, Heller ujawnia absurdy i moralne dwuznaczności obecne w sytuacjach wojennych. Nacisk zmienia się z różnic ideologicznych na instynkt samozachowawczości, wzywając czytelników do ponownego rozważenia, jak postrzegają przeciwników w szerszym kontekście. Temat ten ma kluczowe znaczenie dla narracji „Catch-22”, w której absurdy wojny często zacierają granice między przyjacielem a wrogiem.